Η νέα ευρωπαική ηθική και η δική μας ανικανότητα

Δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, 04/03/12

Γέμισε η ζωή μας ακρωνύμια! EFSF, ESM, PSI, LTRO. Το τελευταίο μάλιστα είναι τόσο σημαντικό και επίκαιρο που αξίζει να του ρίξουμε μια ματιά. Longer Term Refinancing Operation: Αποτελεί πρόγραμμα της ΕΚΤ, του μόνου αξιόπιστου οργανισμού σήμερα στην ευρωζώνη, που στόχο έχει να προσφέρει φθηνή μακροχρόνια ρεσυτότητα στις τράπεζες του ευρωσυστήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα δύο προγράμματα που «έτρεξαν», Δεκέμβριο και Φεβρουάριο, η ΕΚΤ δάνεισε συνολικά στις τράπεζες της ευρωζώνης ποσά που ανέρχονται στο 1 τρισεκατομμύριο ευρώ! Ναι, καλά το διαβάσατε, η νέα οικονομική ηθική της Ενωμένης Ευρώπης επιτάσσει όπως οι τράπεζες σωθούν πάση θυσία, σε αντίθεση με τα κράτη και συνεπακόλουθα τους πολίτες τους που θα πρέπει να τιμωρηθούν για να μάθουν. Με άλλα λόγια, ενώ η ΕΚΤ θα μπορούσε με αυτήν τη δύναμη πυρός να θέσει το χρέος των χωρών-μελών της ευρωζώνης απο το 2009 σε μια πραγματικά διαχείρισιμη κατάσταση, προτιμήθηκε να αφεθεί η κατάσταση ανεξέλεγκτη και να χρειάζονται σήμερα πακτωλοί νέου χρήματος για να σωθούν οι τράπεζες. Εν τω μεταξύ, ο δημόσιος δανεισμός στην ευρωζώνη συνεχίζει να καλπάζει ανεξέλεγκτος, μακριά και πέρα από κάθε οικονομική λογική.

 Η περίπτωση της Ελλάδας είναι επίσης ενδεικτική της νέας τάξης πραγμάτων που οικοδομείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κυρίως στην Ευρωζώνη. Τα δανεικά που δόθηκαν στην Ελλάδα ανέρχονται συνολικά σε 240 δισεκατομμύρια ευρώ, πλέον των διαγραφών χρεών ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ. Δηλαδή, η Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης έλαβε συνολική βοήθεια μεγαλύτερη του συνόλου των χρεών της όταν ξεκίνησε η κρίση. Και ενώ θα έπρεπε σήμερα ο συνολικός δανεισμός της να βρίσκεται στο μηδέν, χρωστάει 350 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ έχει τεθεί ο φιλόδοξος στόχος ο δανεισμός το 2020 να βρίσκεται στο 120% του ΑΕΠ, όταν το 2009 βρισκόταν στο 114% του ΑΕΠ. Και όλα αυτά έγιναν προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει μια χρεοκοπία τύπου Αργεντινής. Μα αυτό σε μεγάλο βαθμό γίνεται ήδη. Η Ελλάδα στο τέλος του τρέχοντος έτους θα μετρά απώλεια του ΑΕΠ της κατά 20% απο την αρχή της κρίσης και συρρίκνωση των μισθών ύψους 35%. Αν αυτές δεν είναι συνθήκες μιας απεχθούς χρεοκοπίας τότε ποιές είναι;

 Στην Κύπρο το ενδιαφέρον μονοπωλεί η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας ανακοίνωσαν για το 2011 προκαταρκτικές ζημιές ύψους 4,4 δισεκατομμυρίων ευρώ ή 25% του ΑΕΠ της χώρας. Αν και το νούμερο φαντάζει τρομακτικό, δεν είναι. Οι κυπριακές τράπεζες μπορούν λόγω μεγέθους να απορροφήσουν ακόμη και μεγαλύτερες ζημιές. Το θέμα είναι αν αντέχει η κυπριακή οικονομία τις συνέπειες αυτής της προσαρμογής που θα επιχειρηθεί στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η κυβέρνηση, που θα έπρεπε να προσφερει την αναγκαία στήριξη στο υπό διαμόρφωση σκηνικό, φαίνεται να εξαντλείται σε επικοινωνιακού τύπου αντιδράσεις. Επιτείνει την αμφισβήτηση όταν κρίβεται πίσω απο τον ιδιωτικό τομέα για επανακεφαλαιοποίηση του κλάδου και διατείνεται για την ύπαρξη ενός αόριστου σχεδίου Β΄.

 Η οικονομία σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται να ακουμπήσει τα βάρη της σε ένα ισχυρό πολιτικά και οικονομικά κράτος. Κάτι που δεν φαίνεται να διαθέτουμε σήμερα στην Κύπρο. Βλέπουμε μια κυβέρνηση που με ικανοποίηση σημειώνει ότι τα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας προείλθαν σε μεγάλο βαθμό απο το τραπεζικό σύστημα. Αν και δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει μαζί της, θα αναμέναμε ότι με σθένος και αποφασιστικότητα θα έθετε τους όρους εμπλοκής της στην επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τα οφέλη για τους φορολογούμενος τότε θα ήταν πολλαπλά και οι αγορές θα ησύχαζαν για λίγο καιρό. Αντ’ αυτού, η κυπριακή κυβέρνηση εμφανίζει για ακόμη μια φορά μια σοκαριστική ανικανότητα να πράξει το αυτονόητο.

Νέα πρόσωπα, ίδιες αντιλήψεις και η «υπευθυνότητα» της κυβέρνησης

Δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, 11/03/12

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το αποτέλεσμα του PSI+ δεν είναι τελεσίδικα γνωστό. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, η συμμετοχή αναμένεται να ξεπεράσει το 80% γεγονός που μπορεί υπό προϋποθέσεις, αν το τελικό νούμερο παραμείνει μεταξύ 75%-90% και κατόπιν συνεννόησης με την «τρόικα», να αναγκάσει την ελληνική κυβέρνηση στην ενεργοποιήση της ρήτρας συλλογικής δράσης (CACs). Με αυτό τον τρόπο όσοι δεν θα έχουν δηλώσει συμμετοχή στο πρόγραμμα θα εξαναγκαστούν σε υποχρεωτικό «κούρεμα». Μια εξέλιξη που δεν είναι επιθυμητή από κανέναν αφού πλέον θα είναι ορατός ο κίνδυνος να καταγραφεί πιστωτικό γεγονός και να ενεργοποιηθούν τα CDSs επι των ελληνικών χρεογράφων, δηλαδή τα ασφάλιστρα κινδύνου που αγόραζαν όσοι επιθυμούσαν να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο της επένδυσής τους αλλά και όσοι πίστευαν ότι ποντάρωντας στην αποτυχία της Ελλάδας θα κατάφερναν να πραγματοποιήσουν μεγάλα κέρδη.

 Η κατάσταση στην ευρωζώνη συνεχίζει να προβληματίζει την παγκόσμια επενδυτική κοινότητα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του προέδρου της ΕΚΤ, η οικονομία θα παραμείνει στάσιμη, με μικρές αποκλίσεις +/- 0.5%, για τη χρονιά που διανύουμε. Όσον αφορά τις συνθήκες δανεισμού ο κ. Ντράγκι είπε ότι οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ, τις οποίες συζητήσαμε την προηγούμενη φορά, είχαν αποτέλεσμα. Επαφίεται όμως στα κράτη, σημείωσε, να συνεχίσουν την προσπάθεια για βελτίωση των συνθηκών στην αγορά πιστώσεων. Ιδιαίτερα σημαντικές ήταν και οι αναφορές του Ιταλού κεντρικού τραπεζίτη στον πληθωρισμό, ο οποίος καταγράφει ανόδους σε μια στάσιμη οικονομική συγκυρία. Ένα μείγμα, δηλαδή, αύξησης των τιμών και της ανεργίας που αν δεν ελεγχθεί αποφασιστικά μπορεί να οδηγήσει τις οικονομίες της ευρωζώνης σε πολύ μεγάλες περιπέτειες.

 Στην Κύπρο η κατάσταση στην οικονομία ακολουθεί σε γενικές γραμμές τις τάσεις των υπόλοιπων ευρωπαικών κρατών, με επιδείνωση των δεικτών προς το χειρότερο: α. η αγορά των πιστώσεων παραμένει παγωμένη, β. η ανεργία καλπάζει και γ. οι τιμές συνεχίζουν την νότια, ανοδική, πορεία τους ανεξέλεγκτες. Όσον αφορά το πρώτο, τα πράγματα είναι ιδιαίτερα ρευστά για να περιμένουμε ουσιαστική άμεση βελτίωση των συνθηκών. Το κυπριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα βρίσκεται σε «κρίση» και οι αλλαγές στο επόμενο διάστημα αναμένεται να είναι συντρηπτικές τηρουμένων των αναλογιών για έναν κλάδο συντηριτικό και αργοκίνητο. Ελπίδα όλων είναι, εκτός από τα πρόσωπα να δούμε αλλαγές και σε νοοτροπίες, αντιλήψεις και συμπεριφορές. Τα προβλήματα είναι εκει και σίγουρα καμιά αλλαγή του περιτυλίγματος δεν αρκεί για να τα ιάσει. 

 Στο μέτωπο της ακρίβειας, η αποτυχία της πολιτείας είναι εκκοφαντική. Όλοι έχουν συμφιλιωθεί με μια αναποτελεσματική αγορά που ενώ βιώνει συνθήκες υφεσιακές με την ανεργία σε επίπεδα ρεκόρ, παρατηρούμε τις τιμές να καλπάζουν. Κλασσική περίπτωση μιας αγοράς στην οποία δεν λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός λόγω της ύπαρξης ολιγοπωλιακών καταστάσεων. Η κατανάλωση έχει πληγεί, όπως μαρτυρούν και τα τελευταία στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας, πολύ πριν αυξηθεί ο ΦΠΑ ο οποίος υποτίθεται θα φέρει στα δημόσια ταμεία μεγαλύτερες εισπράξεις. Σε όλο αυτό το σκηνικό που διαμορφώνεται η κυβέρνηση περιορίζεται στο να παρατηρεί και να εύχεται.

 Αντίθετα με την ακρίβεια, για το θέμα της ανεργίας η κυβέρνηση άφησε τα ευχολόγια και ανέλαβε δράση. Ετοιμάζεται να προσλάβει μερικές εκατοντάδες έκτακτους δημόσιους υπάλληλους για διάφορες υπηρεσίες που κρίνονται ως ζωτικής σημασίας. Αυτοακυρώνεται με άλλα λόγια, λέγοντας ότι η συγκράτηση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί διαρθρωτική αλλαγή, λαμβάνοντας μάλιστα και εγκωμιαστικά σχόλια απο τους εταίρους μας. Κυρίως, όμως, παραδέχεται τη συνολική της αποτυχία να αντιμετωπίσει το θέμα.

 Η αλλλαγή προσώπων στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δυστυχώς δεν συνοδεύτηκε και από αλλαγή νοοτροπίας. Ο νέος υπουργός δεν παραλείπει με κάθε ευκαιρία να διαβεβαιώνει εμάς και τους εταίρους μας ότι το 2012, έτος που ακολουθούν προεδρικές εκλογές, η κυβέρνηση θα συμπεριφερθεί υπέυθυνα και θα αφήσει κληρονομία στη νέα κυβέρνηση ένα δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 3%…

Οι αναβαθμίσεις, οι υποβαθμίσεις και ο επόπτης

Δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, 18/03/12

Το ελληνικό χρέος δεν μπορεί να καταστεί βιώσιμο! Η διαπίστωση αυτή κυκλοφορεί σαν προφητεία ανάμεσα σε όσους έχουν εμπλακεί σοβαρά τα τελευταία χρόνια με την ελληνική υπόθεση. Δυστυχώς, φίλες και φίλοι, άλλη μια δαπανηρή λύση απο πλευράς των Ευρωπαίων ηγετών, βλέπε «κούρεμα» του χρέους, μόλις στέγνωσε το μελάνι της συμφωνίας και κόπασαν οι πανηγυρισμοί, αποδείχθηκε ανεπαρκής. Και ο λόγος είναι απλός, δεν βγαίνουν τα νούμερα! Για να καταστεί βιώσιμο το ελληνικό χρέος θα πρέπει η ελληνική οικονομία να αναπτύσσεται τουλάχιστον με 2% ετησίως απο -6% που είναι σήμερα. Κοινώς, θα πρέπει να συντελεστεί ένα οικονομικό θαύμα, αν αναλογιστούμε ότι αυτή η μεταστροφή χρειάζεται να παραγματοποιηθεί ενώ τρέχει μια αυστηρή μνημονιακή πολιτική. Αυτά, μεταξύ άλλων, συζητούνται στα ευρωπαικά πηγαδάκια και άρα, καθόλου δεν πρέπει να μας ξενίζουν οι διαρροές που γίνονται στα διεθνή ΜΜΕ και αναφέροναι σε νέο δάνειο προς την Ελλάδα, ακόμη και ένα νέο κούρεμα του χρέους. 

 Η ολοκλήρωση της ανταλλαγής ομολόγων, το λεγόμενο PSI+, και το μεγάλο ποσοστό συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, λόγο της εθελοντικής-υποχρεωτικής φύσης του, είχε ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση της Ελλάδας απο τους Fitch. Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης, οι πιθανότητα για μια στάση πληρωμών στο επόμενο διάστημα, 12 με 24 μήνες, θεωρείται απομακρυσμένο. Ως αποτέλεσμα, τα νέα ομόλογα που θα εκδίδει το ελληνικό δημόσιο και θα διέπονται από το ελληνικό δίκαιο θα έχουν διαβάθμιση Β-, τέσσερις βαθμίδες καλύτερες από πριν. Ο διεθνής αξιολογητής δεν παραλείπει να σημειώσει ότι το χρέος της Ελλάδας παραμένει σημαντικό βάρος στο σώμα της οικονομίας και οι κίνδυνοι για ένα χρεοστάσιο είναι ορατοί και συγκεκριμένοι.

 Σε αντίθεση με την Ελλάδα και τη «μηχανική» αντίδραση των Fitch, η Κύπρος «βίωσε» άλλη μια υποβάθμιση, αυτήν τη φορά απο τους Moody’s. H κατά μια βαθμίδα νέα υποβάθμιση της χώρας μας στηρίζεται, σύμφωνα με τους αξιολογητές, στο πολύ απλό σκεπτικό ότι ενώ η Κύπρος βρίσκεται ουσιαστικά εκτός αγορών, είναι πιθανό να απαιτηθεί να στηρίξει τον τραπεζικό κλάδο με κεφάλαια, το ύψος των οποίων ενδέχεται να ανέλθει στο 10% του κυπριακού ΑΕΠ. Πολύ σημαντική παρατήρηση, στην υπό συζήτηση έκθεση, είναι η αναφορά στους υδρογονάνθρακες και η εκτίμηση ότι τα όποια ουσιαστικά ωφέλη θα προκύψουν μετά την πάροδο μιας δεκαετίας. Αυτό το τελευτάιο εκφράζω την ελπίδα να τύχει της απαραίτητης προσοχής απο όλους τους εμπλεκόμενους και να μας ξυπνήσει απο το όνειρο της ενεργειακής υπερδύναμης που ζούμε από τον προηγούμενο Δεκέμβριο.

 Ως ήταν αναμενόμενο, την υποβάθμιση της Δημοκρατίας ακολούθησε η υποβάθμιση των τριών μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών. Η κατά δυο βαθμίδες υποβάθμιση στηρίζεται λίγο πολυ σε όσα συζητήθηκαν, συζητούνται και θα συζητηθούν το επόμενο διάστημα γύρω απο τις τράπεζες: Την ανάγκη για νέα κεφάλαια. Η πολύ σημαντική επισήμανση, όμως, προκύπτει από τους φόβους που εκφράζει ο αξιολογητής ότι τα προβλήματα ίσως να έχουν υποεκτιμηθεί. Με άλλα λόγια, μας λέει ότι η συνέχεια ίσως δείξει πως τα κεφάλαια που αναζητούνται σήμερα να μην επαρκούν για τα επόμενα 1-2 χρόνια.

 Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η ουσία της συζήτησης. Οι ανάγκες των τραπεζών σε κεφάλαια θα πρέπει να καθοριστούν, με αυστηρότητα και επίγνωση των δυσκολιών που έρχονται, από την ανεξάρτητη εποπτική αρχή που λειτουργεί στην Δημοκρατία. Η Κεντρική Τράπεζα εφόσον υιοθετήσει τις πρόνοιες της όποιας αύξησης κεφαλαίου ανακοινώθηκε ή θα ανακοινωθεί,  εννοείται ότι έχει προβεί σε ελέγχους και είναι συμφωνή με τα ευρύματα. Εάν τώρα τα νέα κεφάλαια αποδειχθούν ανεπαρκή τότε θα σημαίνει ότι ο επόπτης δεν έκανε καλά τη δουλειά του και θα πρέπει να λογοδοτήσει στον κάθε ενδιαφερόμενο. Τόσο απλά…